"Σημειώσεις από το νησί της μελαγχολίας" - ʼρθρο του Deniz Kavukçuoğlu στην τουρκική εφημερίδα Cumhuriyet

Πέμπτη, 10 Ιανουαρίου 2013

(...) Οι φίλοι μου που έρχονται στο νησί με ρωτούν για τους «ντόπιους». Δεν ξέρω τι να τους πω, αφού δεν υπάρχουν ντόπιοι εδώ. Στο παρελθόν υπήρχαν. Ήταν οι Ρωμιοί. Πριν χρόνια όμως έφυγαν, τους ανάγκασαν να φύγουν.


Εφημερίδα Cumhuriyet

Ημ/νία: 27/8/2012

Συντάκτης: Deniz Kavukçuoğlu

Μετάφραση: Βαλέρια Αντωνοπούλου

 

                                           Σημειώσεις από το νησί της μελαγχολίας

   Εδώ και κάμποσο καιρό βρίσκομαι στη Γκιοκτσέαντα (Ίμβρο). Αποκαλώ αυτό το μέρος «νησί της μελαγχολίας». Όχι επειδή δεν αποτελεί ένα θέρετρο που προσφέρει διασκέδαση όπως η Αλικαρνασσός και τα Αλάτσατα, αλλά επειδή η συγκεκριμένη μελαγχολία είναι ίδιον μονάχα αυτού του τόπου και των ανθρώπων του.
   Οι φίλοι μου που έρχονται στο νησί με ρωτούν για τους «ντόπιους». Δεν ξέρω τι να τους πω, αφού δεν υπάρχουν ντόπιοι εδώ. Στο παρελθόν υπήρχαν. Ήταν οι Ρωμιοί. Πριν χρόνια όμως έφυγαν, τους ανάγκασαν να φύγουν.
   Έτος 1964. Δεκέμβρης μήνας. Ανήμερα Χριστουγέννων μέλη της ΕΟΚΑ εισβάλλουν σε ένα τουρκικό σπίτι στην Κύπρο και αφανίζουν ολόκληρη την οικογένεια. Ακόμα έχω στα μάτια μου τις φωτογραφίες των εφημερίδων από αυτή την άτιμη δολοφονία. Το κράτος όμως πρέπει να ανταποδώσει. Το πρώτο που τους έρχεται στο μυαλό είναι οι Ρωμιοί της Μποζτζάαντα (Τενέδου) και της Γκιοκτσέαντα. Η τότε ονομασία του νησιού είναι Ίμβρος. Ο ελληνικός πληθυσμός του είναι περίπου 7.000. Όλοι τους Τούρκοι πολίτες. Ο δε τούρκικος πληθυσμός είναι σχεδόν 200. Όλοι τους δημόσιοι υπάλληλοι με εξαίρεση 20 οικογένειες ψαράδων από τη Μαύρη Θάλασσα.
   Έτος 1965. Το κράτος μας κάνει το πρώτο βήμα. Απαγορεύεται η ελληνική γλώσσα στα σχολεία του νησιού, πράγμα που σημαίνει ότι αυτά κλείνουν. Οι οικογένειες που έχουν παιδιά αρχίζουν να μετοικούν στην Κωνσταντινούπολη, τη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα.
   Έρχεται στρατός στο νησί. Οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις κρατικοποιούν μεγάλες εκτάσεις –ειδικά σε λόφους–, στις οποίες καλλιεργούνται λαχανικά και φρούτα. Ο δε κάμπος του νησιού κρατικοποιείται από το Κρατικό Αγρόκτημα. Στα εδάφη αυτά όμως υπάρχουν μαντριά. Έτσι τα ζώα μένουν έξω. Πρέπει να τα πουλήσουν όσο όσο. Την ίδια στιγμή ωστόσο απαγορεύεται η εξαγωγή προβάτων και κατσικιών εκτός του νησιού.
   Και δε φτάνουν αυτά. Απαγορεύεται στους Ρωμιούς να ασκούν αλιεία. Εν ολίγοις απομυζούν όλες τις πηγές εσόδων που χρειάζονται οι ντόπιοι για να καταφέρουν να διατηρήσουν το βιός τους. Υπάρχουν όμως Ρωμιοί που αντιστέκονται και παραμένουν ακόμα στην πατρίδα τους.  
   Η καταπίεση που το κράτος ασκεί στους ίδιους του τους πολίτες δεν έχει τέλος.
   Τον ίδιο χρόνο το νησί μετατρέπεται σε «ανοιχτή φυλακή». Από διάφορες φυλακές της Τουρκίας φέρνουν χιλιάδες φυλακισμένους που έχουν καταδικαστεί για παντός είδους ειδεχθή αδικήματα και τους αμολούν στο νησί. Οι Ρωμιοί χωρικοί μένουν απροστάτευτοι στα χωριά κι έρχονται αντιμέτωποι με κάθε μορφή βίας. Αρπαγές, ληστείες, βιασμοί, δολοφονίες…
   Στο τέλος το κράτος επιτυγχάνει το σκοπό του. Φαίνεται ξεκάθαρα ότι η σφαγή της ΕΟΚΑ ήταν το «πρόσχημα». Το νησί τουρκοποιείται. Από τους 7.000 Ρωμιούς απομένουν 150-200.
 

                                                                          *   *   *

   Μένω σε ένα παλιό ελληνικό χωριό που το χειμώνα έχει πληθυσμό 15 άτομα. Απέναντι από το σπίτι μας υπάρχει ένας κοινοτικός χώρος που χρησιμοποιείται ως το μοναδικό καφενείο του χωριού. Σήμερα το πρωί (χθες) παρατηρώ κινητικότητα στο καφενείο. Από το παράθυρό μου μιλάω στο γείτονά μας το Φάνη και τον ρωτώ τι συμβαίνει. Η οικογένεια του Κώστα επιστρέφει αύριο στην Αθήνα. Ο Κώστας, αφού τελείωσε το δημοτικό στο χωριό, πήγε στο γυμνάσιο στην Παναγία και από εκεί στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Ολοκλήρωσε την ανώτατη εκπαίδευση στο Πανεπιστήμιο Τούμπινγκεν της Γερμανίας με υποτροφία. Σπούδασε Θεολογία και Φιλοσοφία. Μεταπτυχιακό, Διδακτορικό, ακαδημαϊκή καριέρα… Τώρα είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και συνάμα παραδίδει μαθήματα στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης.     
   Με τον Κώστα ήμαστε συμφοιτητές στο Τούμπινγκεν. Παρακολουθούσαμε κι οι δυο τα μαθήματα του Καθ. Ερνστ Μπλοχ. Μόνο που εκείνος είναι πέντε χρόνια νεότερός μου. Τον πατέρα του, τον κύριο Ζαφείρη, τον είχε μαχαιρώσει ένας Τούρκος στο χωριό και πέθανε. Κάθε καλοκαίρι ο Κώστας κάνει την καρδιά του πέτρα κι έρχεται στο χωριό που γεννήθηκε. Οι δεσμοί με την πατρογονική γη είναι κάτι βαθύ. Αγαπά το χωριό του, το νησί του, τους γείτονές του, Έλληνες και Τούρκους. ʼλλοτε βυθίζεται σε σκέψεις και μια μελαγχολία σκεπάζει το πρόσωπό του. Και πώς να μη συμβαίνει αυτό; Το χωριό με τους 470 κατοίκους του αποτελούσε κάποτε μια φωλιά γεμάτη ζωή. Σήμερα τα τέσσερα πέμπτα του είναι ερείπια.  Ερειπωμένα σπίτια με σανίδια καρφωμένα στα παράθυρα. Δεν υπάρχουν πια τα δέντρα απ’ όπου μάζευε φρούτα. Τα μονοπάτια που οδηγούσαν στα αμπέλια και στα περιβόλια όπου έτρεχε όταν ήταν παιδί είναι τώρα «απαγορευμένη περιοχή». Μόνο όσοι το έχουν ζήσει ξέρουν τον πόνο του να μένεις χωρίς πατρίδα στην πατρίδα σου.   
   Στο νησί υπάρχουν παλιά ελληνικά χωριά στα οποία σήμερα δε ζει πια ούτε ένας Ρωμιός. Τα σπίτια τους καταλήφθηκαν από τους εποίκους που ήρθαν μετά το ’70 από τη νοτιοανατολική Τουρκία. Στην αρχή ως «χρησικτησία» και μετά ως «ιδιοκτησία». Πλέον οι Ρωμιοί μπορούν μονάχα να φωτογραφίζουν τα σπίτια όπου γεννήθηκαν και μεγάλωσαν αφού πρώτα πάρουν την άδεια των νέων τους κατόχων.  
   Ναι λοιπόν, αυτό είναι ένα «νησί μελαγχολίας». Για όσους βέβαια δεν έχουν λησμονήσει το αίσθημα της μελαγχολίας.