 (...) Δεν έφτασε η ώρα της συγγνώμης προς τους Ιμβρίους;
Εφημερίδα Taraf
Ημ/νία: 28/10/2012
Συντάκτης: Yıldıray Oğur
Μετάφραση: Βαλέρια Αντωνοπούλου
Μια ομολογία: Πώς κάναμε την Ίμβρο Γκιοκτσέαντα
Αυτή τη φωτογραφία την πήρα από ένα απόκομμα μιας παλιάς εφημερίδας. Είναι τραβηγμένη τον Ιούλιο του 1973. 61 οικογένειες από το χωριό Σαχίνκαγια της επαρχίας Τσάικαρα της Τραπεζούντας που συχνά είχε πλημμύρες ξεκινούν για την Ίμβρο, εκεί όπου τους εγκατέστησε το Υπουργείο Αγροτικών Υποθέσεων. Καλά, και γιατί πάνε τόσο μακριά; Για ποιο λόγο αυτές οι 61 οικογένειες από ένα ορεινό χωριό της Μαύρης Θάλασσας στάλθηκαν 1.400 χλμ μακριά, σε ένα νησί καταμεσής του Αιγαίου;
Το Σχοινούδι της Ίμβρου στο οποίο εγκαταστάθηκαν οι Τραπεζούντιοι χωρικοί αποτελούσε, σύμφωνα με τις απογραφές των ετών 1950-1960, το μεγαλύτερο χωριό της Τουρκίας. Όταν όμως ήρθαν οι οικογένειες από την Τραπεζούντα, από αυτά τα 1.900 άτομα είχαν απομείνει ελάχιστα. Αυτό συνέβη επειδή το χωριό ήταν ελληνικό και επειδή αυτό το μικρό νησί μεταξύ των ετών 1960-1970 έζησε έναν εφιάλτη εξαιτίας του κράτους. Έναν εφιάλτη τον οποίο το κράτος ακόμα δεν παραδέχεται και για τον οποίο δεν έχει ζητήσει συγγνώμη. Απ’ όταν άκουσα πριν δύο χρόνια τα ηχητικά ντοκουμέντα από το Σεμινάριο για το σχέδιο Βαριοπούλα ήθελα να γράψω κάτι αλλά δε βρήκα την ευκαιρία. Διαβάζοντας στο χθεσινό φύλλο της εφ. Ταράφ τη συγκινητική συνέντευξη που πήρε η Κελεμέτ Τσιγντέμ Τούρκ από τον μπαρμπα–Γιώργο, έναν από τους τελευταίους Ρωμιούς που έχουν απομείνει στην Ίμβρο, αποφάσισα ότι είχε έρθει η κατάλληλη στιγμή για να γράψω μια ιστορική ομολογία.
Η Ίμβρος (Γκιοκτσέαντα) και η Τένεδος (Μποζτζάαντα) παραχωρήθηκαν στην Τουρκία με τη Συνθήκη της Λωζάνης. Υπήρχε όμως ο όρος ότι θα διατηρούταν η αυτονομία των Ρωμιών οι οποίοι αποτελούσαν την πλειοψηφία. Ωστόσο, η Τουρκική Δημοκρατία δεν μπόρεσε να κρατήσει την υπόσχεση που είχε δώσει παρά μόνο για τρία χρόνια. Με τον υπ’ αριθμ. 1151 Νόμο Τοπικής Διοίκησης που θεσπίστηκε το 1927 η αυτονομία των Ελλήνων του νησιού αφαιρείται και τα ιδιωτικά σχολεία ελληνικής εκπαίδευσης δημεύονται. Και σαν να μην έφταναν αυτά, η κατάσταση χειροτερεύει αρχικά με το Φόρο Περιουσίας και στη συνέχεια με νόμους που το κράτος θεσπίζει για να πάρει τις περιουσίες των Ρωμιών, αλλά και με τους Τούρκους εποίκους που αρχίζει να στέλνει στο νησί. Έτσι έχουν τα πράγματα μέχρι την άνοδο στην εξουσία του Δημοκρατικού Κόμματος (Demokrat Partisi – DP) και την προσχώρηση της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ. Τότε μια νέα σελίδα ανοίγει στις σχέσεις με την Ελλάδα. Το 1951 η κυβέρνηση του DP καταργεί το νόμο του 1927 και επιτρέπει την επαναλειτουργία ιδιωτικών σχολείων ελληνικής εκπαίδευσης.
Το 1958 η κατάσταση στο νησί επιδεινώνεται και πάλι λόγω των εντάσεων που πληθαίνουν εξαιτίας του Κυπριακού. Τον ίδιο χρόνο τα δύο νησιά κηρύσσονται περιοχές ασφαλείας.
Το πραξικόπημα της 27ης Μαΐου αποτέλεσε πλήγμα και για τους Ιμβρίους. Το 1961, καθώς αυξάνονται οι ειδήσεις του τύπου «Οι Ρωμιοί του νησιού αγοράζουν οικόπεδα Τούρκων με τη βοήθεια Ελλήνων και θα προσαρτηθούν στην Ελλάδα με δημοψήφισμα», απαγορεύεται η αγορά οικοπέδων από Ρωμιούς. Η υπόθεση ξυλοδαρμού δύο Τούρκων δασκάλων από ένα Ρωμιό πατέρα επειδή εκείνοι έβαλαν χαμηλούς βαθμούς στο παιδί του φτάνει μέχρι τη Βουλή. Οι βουλευτές επισημαίνουν ότι για την ασφάλεια των νησιών θα πρέπει σε αυτά την πλειοψηφία να αποτελούν Τούρκοι. Κι όσο οι εντάσεις πληθαίνουν συνάμα με τα αιματηρά Χριστούγεννα στην Κύπρο τόσο δυσκολεύουν τα πράγματα για τους Ρωμιούς.
Με το «Πρόγραμμα Διάλυσης» (Eritme Programı) που εγκρίνει το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας στις 27 Μαρτίου 1964 ξεκινά η διαδικασία εκτουρκισμού των νησιών. Η κυβέρνηση Ινονού με τον περίφημο νόμο 64 αρχικά εξαναγκάζει τους Ρωμιούς ελληνικής υπηκοότητας που ζουν στην Τουρκία να μεταναστεύσουν. Τίθεται και πάλι σε ισχύ η διάταξη του Νόμου Τοπικής Διοίκησης που είχε καταργηθεί το 1951 και τα ελληνικά σχολεία ξανακλείνουν. Και δεν αρκούνται σε αυτά. 30 Ρωμιοί που ζουν στην Ίμβρο χάνουν την υπηκοότητά τους εξαιτίας συμπεριφορών τους που παραβίασαν την εθνική ασφάλεια. Από την άλλη, 300 Ρωμιοί προειδοποιούνται να «εγκαταλείψουν τις τέχνες και τα επαγγέλματα που ασκούν οι Τούρκοι».
Έπεται ένα ολέθριο χτύπημα. Το κράτος ιδρύει Ανοιχτές Αγροτικές Φυλακές ακριβώς κάτω από το Σχοινούδι. Αρχικά φτάνουν στο νησί οι κατάδικοι και κατόπιν οι οικογένειές τους. Οι κατάδικοι, οι επιδίδονται σε γεωργικές δραστηριότητες στο νησί, κυκλοφορούν ελεύθεροι και κάνουν μαύρη τη ζωή των Ρωμιών. Βιασμοί, ληστείες, ξυλοδαρμοί, ακόμα και – όπως ισχυρίζονται οι Ρωμιοί που έχουν φύγει από το νησί – έξι δολοφονίες. Και σαν να μην έφταναν αυτά, το κράτος αποφασίζει ξαφνικά να ιδρύσει στο νησί Αγρόκτημα Παραγωγής μέσω της Γενικής Διεύθυνσης Αγροτικών Υποθέσεων (TİGEM). Οι ελαιώνες απ’ όπου οι Ρωμιοί πορίζονται τα προς το ζην κρατικοποιούνται. Το κράτος απαλλοτριώνει το 90% των καλλιεργήσιμων εκτάσεων του νησιού δίνοντας ως αποζημίωση το ποσό των 8 γροσίων ανά τετραγωνικό μέτρο τη στιγμή που ένα αυγό πωλείται 25 γρόσια.
Αυτός ο εκφοβισμός εκ μέρος τους κράτους προκαλεί την αντίδραση της Ελλάδας. Συζητείται ακόμα και το ενδεχόμενο αποπομπής των Τούρκων της Ρόδου για λόγους αμοιβαιότητας. Μετά από αυξανόμενες διεθνείς πιέσεις δίνεται το 1966 άδεια στον Πρέσβη της Ελλάδας να πάει στο νησί. Μόλις εκείνος αποβιβάζεται από το φέρι-μποτ τον περικυκλώνουν Ρωμιοί φωνάζοντάς του «Πάρτε μας από ’δώ». Εμφανίζονται ακόμα και άτομα που θέλουν να του δώσουν τα παιδιά τους.
Οι Ρωμιοί εγκαταλείπουν ταχύτατα το νησί. Το 1970 έρχεται το τελειωτικό χτύπημα και το όνομα του νησιού που από την αρχαιότητα ήταν Ίμβρος αλλάζει σε Γκιοκτσέαντα. Οικογένειες από κάθε μεριά της Τουρκίας αναγκάζονται να εγκατασταθούν στο νησί.
Το νησί που επί χρόνια διοικούταν βάσει του νόμου του Συμβουλίου Ασφαλείας και στο οποίο κατά την αποβίβαση από το φέρι-μποτ ζητούσαν ταυτότητα, προσπαθεί τώρα να αποκτήσει μια φυσιολογική ζωή. Από ρεπορτάζ της Ταράφ μάθαμε ότι έχουν γίνει βήματα προκειμένου (οι υπεύθυνοι) για το Πρόγραμμα Διάλυσης και την καταπίεση εκ μέρους του κράτους να λογοδοτήσουν ενώπιον της δικαιοσύνης. Η Τουρκία συνεχώς αρνείται ότι «καθάρισε» το νησί από τους Ρωμιούς βάσει οργανωμένου σχεδίου.
Μέχρι που εμφανίστηκαν τα ηχητικά ντοκουμέντα της υπόθεσης «Βαριοπούλα». Ο τότε Τοπικός Διευθυντής του Τμήματος Προγραμματισμού Επιχειρήσεων της Διοίκησης της Α’ Στρατιάς, Συνταγματάρχης Μπουλέντ Τουντζάι διηγείται στο σεμινάριο του 2003:
«Τώρα θα συζητήσουμε εδώ για άκρως απόρρητα και μυστικά θέματα. Αυτός άλλωστε είναι ο βασικός σκοπός αυτού του σχεδίου. Σε πρώτη φάση στείλαμε μία μονάδα καταδρομέων της στρατοχωροφυλακής με σκοπό οι Ρωμιοί της Ίμβρου να αναγκαστούν να φύγουν από το νησί. Δημιουργήσαμε ανοιχτές φυλακές στην περιοχή. Ως αποτέλεσμα αυτών προκλήθηκε μαζική μετανάστευση. Νομίζω ότι σταδιακά έγιναν κάποια πράγματα από τους κρατικούς φορείς και κάποιες αγροτικές εργασίες στις ανοιχτές φυλακές. Δε συζητάω κάποια θέματα που προέκυψαν από αυτά. Σήμερα είναι αδύνατο να γίνει κάτι τέτοιο. Τότε όμως, στο πλαίσιο των ελληνοτουρκικών σχέσεων, παρουσιάστηκε η ανάγκη να γίνει αυτό ως απάντηση στις πρακτικές που εφαρμόζονταν στη Δυτική Θράκη».
Δεν έφτασε η ώρα της συγγνώμης προς τους Ιμβρίους;
| 
